Trong các dị tật bẩm sinh thì hở môi, hở hàm ếch có tỉ lệ cao nhất, nguyên nhân gây ra tình trạng này rất phức tạp, thường liên quan tới yếu tố di truyền và các yếu tố từ môi trường tác động vào trong quá trình mang thai, đặc biệt là 3 tháng đầu mang thai.
Tật hở môi, hở hàm ếch thường đi kèm với nhau. Hở môi là hiện tượng môi trên phát triển không đều, khiếm khuyết một phần môi trên tạo ra khe nứt ở một hay cả hai bên đường giữa của môi trên. Còn hở hàm ếch là sự khiếm khuyết trong phát triển vòm miệng tạo ra khe hở giữa vòm miệng và khoang mũi.
Tật hở môi và hở hàm ếch ở thai nhi thường có 3 dạng: hở môi nhưng không bị hở hàm ếch; Hở hàm ếch nhưng không hở môi; Cả hở môi và hở hàm ếch.
Cùng với sự phát triển của y học hiện đại, tật hở môi, hở hàm ếch có thể chữa khỏi nhờ phẫu thuật sau khi sinh.
Cháu N.T.A (22 tháng t.uổi, Thái Bình) mặc dù nhìn bên ngoài không có dấu hiệu bị dị tật, nhưng từ khi sinh ra, bác sĩ đã cho gia đình biết cháu bị hở vòm miệng. Chị H. – mẹ cháu bé cho biết: Do bị hở vòm miệng sâu nên quá trình nuôi bé rất khó khăn, khi ăn hay bị sặc dẫn đến viêm mũi, viêm phế quản, viêm phổi.
Hở hàm ếch. Hở môi, hở hàm ếch.
Còn chị N.T.D – mẹ của cháu D.A. (7 tháng t.uổi, Bắc Giang) cho biết, bác sĩ phát hiện con bị dị tật sứt môi khi thai nhi được 5 tháng t.uổi. Bác sĩ khuyên rằng dị tật này sau khi sinh, cháu đủ tháng sẽ được phẫu thuật và có cuộc sống bình thường.
Giải đáp về băn khoăn khi sàng lọc thai nhi bị dị tật bẩm sinh, TS. Lê Diệp Linh – Trung tâm Phẫu thuật Sọ mặt và tạo hình, BV 108 cho biết: Khi siêu âm và phát hiện thai nhi bị dị tật bẩm sinh khe hở môi, hở hàm ếch hoặc bị sẹo môi… thì bác sĩ sẽ thông báo để phụ huynh biết và chuẩn bị tâm lý đi điều trị cho con.
Còn với dị tật này không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống, cho nên vấn đề sàng lọc trước sinh với dị tật môi vòm để bỏ thai là quan niệm rất sai lầm. Hiện nay, với phẫu thuật và y học hiện đại ngày càng phát triển, thì cơ hội sống cho các bé có dị tật môi vòm hoàn toàn có được cuộc sống bình thường và cơ hội rất lớn.
Cũng theo TS. Linh, trong các nghiên cứu từ trước tới nay thì dị tật bẩm sinh môi vòm được cho rằng do trong 3 tháng đầu của thai kỳ, người mẹ bị ốm (như cúm, nhiễm virus) sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển của thai nhi. Có một số nguyên nhân do hóa chất, thuốc… nhưng điều đó chưa được chứng minh.
Đối với trẻ mắc dị tật này, ảnh hưởng ngay trong những tháng đầu sau sinh là chức năng bú mớm, trẻ dễ bị suy dinh dưỡng, dễ bị viêm phổi… dẫn đến bệnh nặng hơn. Nếu trẻ không được phẫu thuật thì khi lớn lên sẽ ảnh hưởng đến thẩm mỹ, phát triển ngôn ngữ dẫn đến ảnh hưởng tâm lý…
Khám dị tật hở môi, hở hàm ếch cho trẻ.
TS. Linh cho hay: Với y học hiện đại đã đặt vấn đề can thiệp sớm cho bệnh nhân. Với trẻ hở môi thì từ 6 tháng và cân nặng trên 7kg; với trẻ dị tật vòm thì từ 12-18 tháng, với cân nặng trên 10kg; tre không có bệnh bẩm sinh như bệnh tim, động kinh, thần kinh… va không bi ôm, sôt hoặc viêm nhiễm trong thơi điêm đi kham, là đủ tiêu chuẩn phẫu thuật.
Khi được phẫu thuật sẽ trả lại cho trẻ hình dáng nụ cười bình thường cũng như các chức năng ăn uống không bị sặc giúp giảm nguy cơ các bệnh đường hô hấp của trẻ hoặc khi tập nói trẻ không bị khó khăn.
Ba mốc siêu âm đặc biệt quan trọng mẹ bầu cần nhớ
Bác sĩ sản khoa cho biết nhiều trường hợp mẹ chủ quan vì các lần sinh trước con khỏe mạnh nên không đi siêu âm. Khi đi siêu âm thì đã phát hiện trẻ có dị tật, không thể can thiệp được nhiều.
Vì sao siêu âm thai định kỳ là bắt buộc?
Trường hợp bệnh nhân N.T.M (37 t.uổi, ở ngoại thành Hà Nội) mang thai 26 tuần. Khi siêu âm, trên hình ảnh phát hiện đa dị tật thai nhi gồm sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh Fallot 4.
Khai thác t.iền sử, chị M. cho biết đã từng sinh thường hai con khỏe mạnh, con nhỏ nhất 6 t.uổi. Hiện tại chị đang mang thai lần ba, từng siêu âm một lần lúc thai 8 tuần, vì nghĩ đã sinh hai con đầu con khỏe mạnh, cộng thêm điều kiện kinh tế eo hẹp, thời gian làm việc vất vả, không có ngày nghỉ để đi khám. Hôm đó, chị M được nghỉ 1 ngày đưa con nhỏ đi khám nên tiện thể siêu âm thai.
Theo bác sĩ Nguyễn Thị Hiền – Chuyên khoa Sản, Bệnh viện Đa khoa Medlatec, trường hợp của chị M rất đáng tiếc. BS Hiền cho biết thông thường ở t.uổi thai 26 tuần con đang máy, đang đạp, mẹ đang chờ sinh thì chị M. lại phát hiện con sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh. Trong khi đó tuỳ tổn thương mà có thể phát hiện rất sớm các bất thường này từ 12-18 tuần.
Bác sĩ sản khoa khuyến cáo 3 mốc siêu âm mẹ bầu cần nhớ
Nếu phát hiện sớm thai nhi đa dị tật, có thể phối hợp chọc ối xác định thai nhi có bất thường nhiễm sắc thể hay không từ khi thai 16-18 tuần. Từ đó người mẹ có quyết định giữ thai hay không giữ thai cũng dễ dàng hơn nhiều so với thời điểm khi thai đã 26 tuần. Thậm chí việc phát hiện muộn này còn gây ảnh thưởng tới sức khỏe và tâm lý người mẹ.
Để tránh hậu quả như trường hợp của bệnh nhân M, bác sĩ Hiền khuyến cáo các mẹ bầu dù bận rộn, hoặc có khó khăn, nhưng đã mang thai thì hãy cố gắng khám thai ít nhất 3 mốc quan trọng sau để có thể sinh ra con khỏe mạnh.
Bỏ túi 3 mốc siêu âm thai
Siêu âm lần 1: Thai 11 tuần đến 13 tuần 6 ngày
Siêu âm trong thời kỳ này giúp sàng lọc dị tật của thai, đặc biệt đo khoảng sáng sau gáy để tiên lượng nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể cho thai nhi, xác định chính xác mẹ bầu mang song thai hay thai đơn, chẩn đoán t.uổi thai và dự kiến ngày sinh. Kịp thời phát hiện những bất thường của thai nhi, đ.ánh giá tình trạng nhau thai, sàng lọc nguy cơ t.iền sản giật,…
Siêu âm lần 2: Thai 18 tuần đến 22 tuần t.uổi
Đây là giai đoạn tốt nhất giúp đ.ánh giá cấu trúc, hình thái học thai nhi. Siêu âm giai đoạn này vô cùng quan trọng mà mẹ bầu không được bỏ qua, những ý nghĩa quan trọng mang lại như: Theo dõi hình thái, cấu trúc trong hộp sọ và não bộ; Quan sát khuôn mặt của thai nhi và những dị tật trên mặt của bé; Đ.ánh giá xương sống có đầy đủ hay không cùng dị tật ở xương; Phát hiện xem tứ chi thai nhi có bất thường hay không, có thừa hoặc thiếu ngón tay/ngón chân nào không; Đ.ánh giá hoạt động của tim thai, hệ thống động tĩnh mạch,…
Siêu âm lần 3: Thai 30 tuần đến 32 tuần t.uổi
Giai đoạn này thai nhi gần như đạt được sự phát triển toàn diện, vì vậy, kết quả siêu âm giai đoạn này giúp xác định được quá trình tăng trưởng và phát triển của thai nhi như xác định cấu trúc của thai nhi giống như giai đoạn thứ 2, đ.ánh giá hệ tuần hoàn của bé, kịp thời phát hiện dị tật của thai nhi trong thời kì này (xác định bất thường xảy ra do tác động bên ngoài), quan sát tình trạng ngôi thai và dây rốn có quấn cổ bé hay không.
Ở mốc siêu âm thời này giúp bố mẹ chuẩn bị sẵn sàng cho sự ra đời của con.
BS Hiền cho rằng 3 mốc siêu âm trên thực sự rất quan trọng cho sự phát triển và chào đời của thai nhi mà mẹ bầu cần bỏ túi để thêm an toàn cho suốt thai kỳ, cũng như tạo hành trang cho con yêu chào đời và phát triển khỏe mạnh.
