Ung thư vòm họng là bệnh lý ác tính phát sinh từ các tế bào ở vùng vòm họng – phần cao nhất của hầu họng, ngay phía sau của mũi. Virus Epstein-Barr (EBV) có liên quan đến bệnh ung thư này.
Ung thư vòm mũi họng gặp chủ yếu loại ung thư biểu mô không biệt hóa của vòm mũi họng là một trong những loại ung thư phổ biến và mang tính khu vực. Các trường hợp ung thư này gặp nhiều ở các nước châu Á và châu Phi. Nam giới mắc bệnh nhiều hơn nữ giới, với tỷ lệ khoảng 2-3 nam/1 nữ.
Một trong những yếu tố nguy cơ của bệnh ung thư nay là virus Epstein-Barr (EBV). Theo BS Đỗ Tất Cường, khoa Xạ trị, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, dựa trên sự tăng cao của kháng huyết thanh anti-EBV có trong m.áu của các bệnh nhân ung thư vòm họng và sự có mặt của ADN virus trong nhân các tế bào ung thư có thể thấy được vai trò quan trọng của virus này trong nguyên nhân gây bệnh.
EBV là một trong những loại virus thuộc họ herpes phổ biến nhất ở người. Nước bọt là con đường lây nhiễm chủ yếu nên bệnh EBV còn được gọi là bệnh nụ hôn.
Dù vậy, vai trò gây bệnh trực tiếp của virus chưa được khẳng định chắc chắn vì tỷ lệ nhiễm virus EBV này trong dân khá cao trong khi chỉ một số bị ung thư vòm.
Các triệu chứng của ung thư vòm mũi họng
BS Cường cho biết, các dấu hiệu sớm thường nghèo nàn, dễ bỏ qua vì hay bị nhầm với các triệu chứng của bệnh viêm nhiễm vùng tai mũi họng. Các triệu chứng lúc đầu thường xuất hiện ở một bên hay một vị trí, sau đó tăng dần.
Các triệu chứng có thể gặp:
– Hạch cổ: vị trí hay gặp là hạch cổ vị trí góc hàm hoặc xuất hiện nhiều hạch ở 1 hay 2 bên cổ.
– Các triệu chứng tai: thường biểu hiện một bên như nghe kém, ù tai hoặc hiếm gặp hơn là đau tai hay chảy dịch ở tai.
– Các triệu chứng mũi: ngạt tắc mũi một hoặc 2 bên hoặc c.hảy m.áu mũi dai dẳng điều trị nội khoa không cải thiện
– Các triệu chứng thần kinh: nhìn đôi và lác trong, đau nửa mặt hoặc đau họng, đau đầu hoặc đau nửa đầu khi u xâm lấn nội sọ.
– Các triệu chứng mắt: xâm lấn ổ mắt hiếm gặp, chủ yếu gặp lồi mắt hoặc liệt vận nhãn
Cách phát hiện ung thư vòm họng
Thăm khám lâm sàng:
– Soi tai mũi họng và khám hạch cổ: cho phép quan sát rõ tổn thương, đ.ánh giá vị trí tổn thương, hình dạng, kích thước, mức độ lan rộng của bệnh và kết hợp sinh thiết giúp chẩn đoán mô bệnh học. Thăm khám hạch cổ và hạch ngoại vi nhằm phát hiện ra các tổn thương hạch có giá trị trong đ.ánh giá giai đoạn bệnh ung thư vòm.
– Các triệu chứng gợi ý di căn xa: dưới 10% trường hợp có di căn xa tại thời điểm chẩn đoán ban đầu, thường gặp nhất là di căn xương gây đau hoặc gãy xương bệnh lý, hiếm hơn có thể gặp di căn gan hoặc di căn phổi
Thăm khám toàn trạng : giúp cho việc xác định phác đồ điều trị và tiên lượng bệnh cho bệnh nhân.
Các xét nghiệm cận lâm sàng
– Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) và chụp cộng hưởng từ (MRI): cho phép đ.ánh giá thể tích u, mức độ xâm lấn tại chỗ, tại vùng.
– Các xét nghiệm đ.ánh giá di căn xa: chụp X-quang ngực, siêu âm bụng và xạ hình xương là các xét nghiệm cần thiết trong tìm kiếm di căn xa. PET/CT-scan là phương pháp hiện đại có giá trị cao trong tìm kiếm các di căn xa.
– Xét nghiệm m.áu: Các xét nghiệm công thức m.áu, sinh hóa m.áu giúp đ.ánh giá tình trạng toàn thân và chức năng gan, thận, định liều tải lượng virus huyết thanh, kháng thể kháng EBV type IgA/antiEA và IgA/antiVCA.
Đau đầu, ngạt mũi thoáng qua cảnh báo dấu hiệu ung thư vòm họng
Ở giai đoạn sớm, các dấu hiệu của bệnh ung thư vòm họng thường không rõ ràng, hay nhầm với các bệnh viêm mũi xoang. Vì thế, người bệnh thường đến viện khi đã ở giai đoạn muộn.
Ung thư vòm họng là gì?
Ung thư vòm họng là bệnh đứng hàng đầu trong các loại ung thư vùng đầu mặt cổ. Đây là bệnh lý ác tính phát sinh từ các tế bào ở vùng vòm họng – phần cao nhất của hầu họng, ngay phía sau của mũi.
Theo BS Đỗ Tất Cường, khoa Xạ trị, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, ung thư vòm họng gặp chủ yếu loại ung thư biểu mô không biệt hóa của vòm mũi họng là một trong những loại ung thư phổ biến và mang tính khu vực. Nam giới mắc bệnh nhiều hơn nữ giới, với tỷ lệ khoảng 2-3 nam/1 nữ.
Nguyên nhân gây ung thư vòm họng
Nguyên nhân gây ung thư vòm họng cho tới nay chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, người ta có nói đến ba yếu tố nguy cơ chính của căn bệnh này là virus Epstein-Barr, di truyền và môi trường.
Các yếu tố môi trường
Nghề nghiệp thường xuyên tiếp xúc với khói, bụi, môi trường kém thông khí, hoá chất (đặc biệt là các hydrocacbon thơm), ăn nhiều cá muối và các thức ăn lên men được xem là những yếu tố nguy cơ cao gây mắc bệnh ung thư vòm họng.
Virus Epstein-barr
Gen của virus epstein- Barr cũng được tìm thấy trong bệnh phẩm sinh thiết từ khối u vòm họng.
Yếu tố di truyền
Thực tế, nhiều ca bệnh ung thư vòm họng được phát hiện trong một gia đình. Tỷ lệ tăng cao của kháng nguyên HLA-A2 ở vị trí thứ nhất và sự thiếu hụt ở vị trí thứ hai của kháng nguyên HLA-Bw46 hình như tạo điều kiện thuận lợi cho sự xuất hiện của ung thư vòm họng.
T.huốc l.á, rượu cũng được xem là yếu tố nguy cơ gây mắc bệnh này.
Triệu chứng ung thư vòm họng
Giai đoạn sớm
Do vị trí nằm ở sâu nên ung thư vòm họng thường khó phát hiện được sớm. Các dấu hiệu của bệnh ở giai đoạn đầu thường không rõ ràng, thường không được lưu ý, và hay nhầm với các bệnh viêm mũi xoang.
Bệnh nhân có thể bị đau đầu, ngạt mũi thoáng qua. Các triệu chứng thường xảy ra ở một bên. Đôi khi có xuất hiện hạch cổ ngay từ đầu, hạch nhỏ không đau.
Bệnh nhân thường đến viện muộn hoặc đã được điều trị ở những chuyên khoa khác như tai mũi họng, mắt, thần kinh.
Các dấu hiệu muộn: Thường có sau 6 tháng kể từ khi có triệu chứng đầu tiên do khối u phát triển tại chỗ hoặc xâm lấn gây ra.
Triệu chứng hạch cổ: phổ biến nhất là vị trí hạch cổ cao, đặc biệt là hạch cổ sau trên.
Triệu chứng mũi: ngạt tắc mũi, c.hảy m.áu mũi, hay xì ra nhầy lẫn m.áu do u lớn gây bít tắc hoặc do hoại tử u.
Triệu chứng tai: phổ biến nhất là mất nghe một bên do u làm tắc vòi Eustachio dẫn tới viêm tai thanh dịch. Sự mất chức năng của vòi Eustachio có thể là kết quả từ sự xâm lấn các cơ nuốt hoặc liệt các cơ mở họng.
Triệu chứng mắt: Vào giai đoạn muộn khi u xâm lấn rộng sẽ gây chèn ép làm tổn thương dây thần kinh chi phối vận động mắt, khi đó bệnh nhân có biểu hiện lác, nhìn đôi, sụp mi, giảm hoặc mất thị lực.
Chẩn đoán bệnh ung thư vòm họng
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng, soi vòm họng, khám hạch kết hợp với các xét nghiệm tế bào học, mô bệnh học tại vòm hoặc tại hạch. Tại Việt Nam, phần lớn các trường hợp ung thư vòm mũi họng được chẩn đoán ở giai đoạn muộn sau khi có triệu chứng đầu tiên từ 6 tháng đến 1 năm.
Điều trị ung thư vòm họng
Xạ trị
Đối với ung thư vòm họng giai đoạn sớm, xạ trị vẫn là biện pháp quan trọng nhất có thể chữa khỏi với tỷ lệ sống thêm 5 năm đạt tới 97 -100%. Đối với ung thư vòm họng giai đoạn tiến triển tại chỗ thì xạ trị đơn thuần cho thấy tỷ lệ tái phát và di căn sau điều trị rất cao, thời gian sống thêm 5 năm thấp 10% – 40%.
Phẫu thuật
Phẫu thuật không có vai trò quá quan trọng trong điều trị triệt căn vì vòm họng thông thường ở vị trí hẹp. Phẫu thuật thưởng chỉ áp dụng để sinh thiết hạch chẩn đoán mô bệnh học hoặc lấy hạch còn lại sau khi xạ trị.
Hoá trị
Trước đây hóa trị chỉ áp dụng điều trị bệnh ung thư vòm họng khi đã có di căn xa hoặc tái phát mà xạ trị không còn khả năng kiểm soát. Xu hướng mới hiện nay là hóa – xạ trị kết hợp đối với bệnh nhân ở giai đoạn tiến triển tại vùng bao gồm: điều trị hóa chất tân bổ trợ, điều trị hóa chất bổ trợ và điều trị hoá chất xen kẽ trong thời gian xạ trị.
Phòng bệnh ung thư vòm họng như thế nào?
Bác sĩ Bệnh viện K Trung ương khuyến cáo, để phòng bệnh ung thư vòm họng, người dân cần lưu ý:
– Điều trị sớm những viêm nhiễm đường mũi họng.
– Không hút t.huốc l.á.
– Hạn chế ăn uống các thực phẩm lên men như rượu, cá muối, dưa, cà muối… có chứa nhiều chất nitrosamine có liên quan đến một số loại ung thư của đường tiêu hóa và ung thư vòm họng.
Khi thấy các dấu hiệu nhức đầu, xì mũi m.áu, ù tai, hạch cổ to cần khám tai mũi họng, soi vòm để phát hiện sớm. Đặc biệt ở những người trong gia đình có bố mẹ, anh chị em ruột bị ung thư cần khám sức khỏe định kỳ.
